Pięć sekund, które pogrążyły Hiszpanię w ciemności. Czy Polsce grozi widmo blackoutu?

Co doprowadziło do blackoutu w Hiszpanii?

Według informacji agencji Reuters, blackout, który 28 kwietnia 2025 roku dotknął Hiszpanię i Portugalię, został wywołany ”nagłą utratą produkcji energii w południowo-zachodniej Hiszpanii”, co doprowadziło do „gwałtownej destabilizacji systemu i automatycznego odłączenia od europejskiej sieci przesyłowej”.

Jak poinformował hiszpański operator sieci Red Eléctrica (REE), nie był to atak cybernetyczny ani sabotaż, lecz skutek „niezwykle dynamicznego spadku podaży energii, któremu nie zdołano przeciwdziałać w odpowiednim czasie” – podaje Reuters.

W artykule z 30 kwietnia agencja cytuje dane REE wskazujące, że „w momencie awarii energia słoneczna stanowiła 59% produkcji”, a łączny udział odnawialnych źródeł w miksie energetycznym przekraczał 60%.

W ciągu zaledwie kilku minut generacja z instalacji fotowoltaicznych spadła z ponad 18 GW do 8 GW, co zdaniem operatora doprowadziło do „gwałtownego obniżenia napięcia i utraty synchronizacji”.

Reuters zauważa, że brak odpowiednich mocy rezerwowych – w szczególności gazowych i wodnych – nie pozwolił ustabilizować systemu, który „wpadł w reakcję łańcuchową prowadzącą do niemal całkowitego odcięcia regionu od sieci”.

Ostrzeżenie dla całej Europy

Jak podaje dalej Reuters, sprawą zainteresował się również hiszpański sąd najwyższy, który wszczął formalne dochodzenie w sprawie przyczyn i ewentualnych zaniedbań operatorów oraz instytucji odpowiedzialnych za nadzór energetyczny.

To ostrzeżenie dla całej Europy – skomentował anonimowo jeden z urzędników cytowanych przez agencję.

"To jakby spadł samolot, a my nie mamy dostępu do czarnej skrzynki"

Hiszpańskie media i eksperci szybko nazwali to zdarzenie „najpoważniejszym kryzysem energetycznym ostatniej dekady”. Javier Revuelta, konsultant w firmie Afry, porównał sytuację do katastrofy lotniczej.

To jakby spadł samolot, a my nie mamy dostępu do czarnej skrzynki – mówił na łamach „El País”.

„Iskra w beczce prochu”. Prof. Malecha o przyczynach blackoutu w Hiszpanii

Sytuację komentuje w rozmowie z portalem PCh24.pl prof. dr hab. inż. Ziemowit Malecha z Wydziału Mechaniczno-Energetycznego Politechniki Wrocławskiej. Jego zdaniem niestabilne OZE – pracujące w tzw. trybie podążania za siecią (grid-following) – nie są zdolne do samodzielnej synchronizacji z siecią i nie wnoszą do niej naturalnej inercji.

Taka sytuacja to jak przysłowiowa iskra w beczce z prochem – mówi naukowiec. – Gdy doszło do lokalnego zaburzenia w rejonie dużych instalacji fotowoltaicznych, system nie był w stanie się ustabilizować. W efekcie nastąpiło lawinowe odłączanie źródeł – zarówno niestabilnych, jak i stabilnych, z uwagi na brak możliwości zachowania synchronizacji.

W bardzo krótkim czasie generacja mocy spadła o 15 GW i dlatego nastąpił blackout – podkreśla Malecha.

Profesor zwraca uwagę na fundamentalne błędy w prowadzeniu sieci.

Wyłączano stabilne źródła w miarę wzrostu generacji z OZE – zwłaszcza elektrownie wodne i gazowe. Sieć była prowadzona w sposób nieodpowiedzialny – zaznacza.

Czy Polska podzieli los Hiszpanii?

Według profesora Malechy Polska znajduje się na drodze, która może doprowadzić do podobnego kryzysu – zwłaszcza jeśli transformacja energetyczna będzie kontynuowana bez zabezpieczeń systemowych.

Jeśli ktoś wpadnie na pomysł, żeby odłączać elektrownie węglowe w momencie, gdy niestabilne OZE zdominują produkcję, to będziemy mieli dokładnie ten sam scenariusz – ostrzega ekspert.

Choć obecny udział niestabilnych OZE w Polsce jest niższy niż w Hiszpanii, ich dynamiczny rozwój i plany znacznego ograniczenia energetyki konwencjonalnej budzą niepokój.

W Polsce mamy już ponad 30 GW zainstalowanej mocy w niestabilnych OZE, a nasze chwilowe zapotrzebowanie waha się w granicach 15–25 GW - wylicza prof. Malecha. - Przy dalszym wzroście OZE i równoczesnym zamykaniu elektrowni węglowych ryzyko utraty stabilności sieci będzie narastać.

Profesor wskazuje, że żadna modernizacja sieci nie zastąpi obecności dużych elektrowni konwencjonalnych.

Nie ma innej możliwości stabilizacji sieci jak tylko przez duże elektrownie konwencjonalne, które zapewniają odpowiednią częstotliwość pola elektromagnetycznego – podkreśla.

„Scenariusz hiszpański całkiem realny”

Zdanie prof. Malechy podziela Nikon Gawryluk, ekspert w dziedzinie odnawialnych źródeł energii, który na łamach Niezależnej.pl również ostrzega przed nadmiernym poleganiem na OZE bez odpowiednich mechanizmów bilansujących.

Hiszpania prawie uwaliła całą europejską sieć – stwierdza, wskazując na brak stabilizujących klasycznych turbin synchronicznych w hiszpańskim systemie energetycznym.

- Panele słoneczne i wiatraki same w sobie nie budują bezpieczeństwa systemu – uzupełnia Nikon Gawryluk – dają niestabilność, a do tego trzeba potem bulić ogromne pieniądze na mechanizmy bilansujące.

W ocenie prof. Malechy, jeśli rozwój niestabilnych źródeł nie zostanie odpowiednio zrównoważony, „blackout w Polsce to tylko kwestia czasu”.