Przypominany, że odpowiedzialność karną nieletnich w Polsce reguluje Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (z późniejszymi zmianami), a także Kodeks karny, Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Mając na uwadze powyższe regulacje prawne możemy rozróżnić trzy sytuacje:
- Gdy nieletni popełnia czyn niedozwolony przed ukończeniem 13 roku życia – takie osoby nie mają jeszcze zdolności prawnej. Sąd potraktuje popełnienie takiego czynu jako przejaw demoralizacji nieletniego i może stosować środki na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich. Zasady odpowiedzialności za czyny niedozwolone może też regulować Kodeks cywilny – jeśli małoletni wyrządzi komuś szkodę odpowiedzialność za jego czyny może ponieść jego opiekun prawny.
- Gdy nieletni popełnia czyn zabroniony pomiędzy 13, a 17 rokiem życia – przeważnie sąd stosuje wówczas środki wychowawcze lub poprawcze (umieszczenie nieletniego w zakładzie poprawczym) przewidziane przez Ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich. Jeśli natomiast nieletni, który ukończył 15 rok życia popełnił jedno z szczególnie ciężkich przestępstw, może odpowiadać na zasadach określonych w Kodeksie karnym, a więc tak jak osoba dorosła (zależy to od tego, czy sąd uzna, że przemawiają za tym okoliczności sprawy, właściwości i stopień rozwoju sprawcy oraz warunki osobiste). Do powyższych przestępstw możemy zaliczyć m.in. zamach na życie prezydenta RP, zabójstwo, umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, umyślne spowodowanie niebezpieczeństwa powszechnego lub katastrofy w komunikacji, zgwałcenie zbiorowe lub ze szczególnym okrucieństwem, rozbój, wzięcie zakładników, porwanie samolotu lub statku. W przypadku nieletniego kara za te czyny nie może jednak przekroczyć 2/3 górnej granicy ustawowego zagrożenia, które jest przewidziane za powyższe przestępstwo.
- Gdy sprawca popełnia czyn zabroniony pomiędzy 17 a 18 rokiem życia – sąd stosuje głównie środki karne przewidziane przez Kodeks karny, lecz wyjątkowo może zastosować środki przewidziane dla nieletnich.
Warto również przypomnieć, co to w ogóle jest czyn karalny ?
Na podstawie Ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich, czyn karalny jest to przestępstwo, przestępstwo skarbowe lub jedno z wymienionych w ustawie wykroczeń (art. 50a, art. 51, art. 69, art. 74, art. 76, art. 85, art. 87, art. 119, art. 122, art. 124, art. 133 lub art. 143 Kodeksu wykroczeń).
Ku przestrodze warto wiedzieć: jakie środki może zastosować sąd wobec nieletniego ?
„Wobec nieletnich sąd rodzinny może:
- udzielić upomnienia;
- zobowiązać do określonego postępowania, a zwłaszcza do naprawienia wyrządzonej szkody, do wykonania określonych prac lub świadczeń na rzecz pokrzywdzonego lub społeczności lokalnej, do przeproszenia pokrzywdzonego, do podjęcia nauki lub pracy, do uczestniczenia w odpowiednich zajęciach o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, do powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach albo do zaniechania używania alkoholu lub innego środka w celu wprowadzania się w stan odurzenia;
- ustanowić nadzór odpowiedzialny rodziców lub opiekuna;
- ustanowić nadzór organizacji młodzieżowej lub innej organizacji społecznej, zakładu pracy albo osoby godnej zaufania — udzielających poręczenia za nieletniego;
- zastosować nadzór kuratora;
- skierować do ośrodka kuratorskiego, a także do organizacji społecznej lub instytucji zajmujących się pracą z nieletnimi o charakterze wychowawczym, terapeutycznym lub szkoleniowym, po uprzednim porozumieniu się z tą organizacją lub instytucją;
- orzec zakaz prowadzenia pojazdów;
- orzec przepadek rzeczy uzyskanych w związku z popełnieniem czynu karalnego;
- orzec umieszczenie w młodzieżowym ośrodku wychowawczym albo w rodzinie zastępczej zawodowej, która ukończyła szkolenie przygotowujące do sprawowania opieki nad nieletnim;
- orzec umieszczenie w zakładzie poprawczym;
- zastosować inne środki zastrzeżone w niniejszej ustawie do właściwości sądu rodzinnego, jak również zastosować środki przewidziane w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, z wyłączeniem umieszczenia w rodzinie zastępczej spokrewnionej, rodzinie zastępczej niezawodowej, rodzinnym domu dziecka, placówce wsparcia dziennego, placówce opiekuńczo-wychowawczej i regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.
Rodzice również po części mogą ponieść odpowiedzialność przed sądem za swoje dzieci:
„Sąd rodzinny może:
- zobowiązać rodziców lub opiekuna do poprawy warunków wychowawczych, bytowych lub zdrowotnych nieletniego, a także do ścisłej współpracy ze szkołą, do której nieletni uczęszcza, poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub inną poradnią specjalistyczną, zakładem pracy, w którym jest zatrudniony, oraz lekarzem lub zakładem leczniczym;
- zobowiązać rodziców lub opiekuna do naprawienia w całości lub w części szkody wyrządzonej przez nieletniego;
(…) W wypadku gdy rodzice lub opiekun nieletniego uchylają się od wykonania obowiązków nałożonych na nich przez sąd rodzinny, sąd ten może wymierzyć im karę pieniężną w wysokości od 50 do 1500 złotych.
Apelujemy więc do dzieci oraz młodzieży o to, aby wakacyjna beztroska nie przerodziła się w łamanie prawa, gdyż jak widać również niepełnoletnie osoby mogą ponosić odpowiedzialność za swoje zachowanie. Mamy również nadzieję, iż zbliżające się wakacje będą czasem BEZPIECZNYCH zabaw, które nie będą skutkowały przykrymi wypadkami ani konsekwencjami prawnymi.
